Alfamannetjes en soft skills: het lijkt een onmogelijke combinatie. Toch gingen de hartchirurgen van het St. Antonius Ziekenhuis er actief mee aan de slag om hun onderlinge samenwerking te verbeteren. “Op een manier die een stuk inhoudelijker is dan een middagje karten of paintballen.”
Medisch specialisten zoals hartchirurgen hebben een dynamisch en druk beroep. Ze zijn verantwoordelijk voor hoog complexe chirurgie en de prestatiedruk is vaak enorm. In de operatiekamer moeten ze voortdurend beslissingen nemen. Hun rol is daardoor solistisch en dominant van aard. “Daarbij is er ook een grote overeenkomst in onze karakterstructuur”, legt hartchirurg Patrick Klein van het St. Antonius Ziekenhuis uit. “Als wij niet de overtuiging hebben dat we de beste medicus voor onze patiënten zijn, dan creëren we een probleem voor onszelf.” Toegeven dat je iets niet weet, past daar niet zo goed bij, bedoelt Klein.
Als voorzitter van een maatschap met negen hartchirurgen (“allemaal alfamannetjes”) constateerde Klein dat het in het verleden weleens schuurde in de samenwerking. “Als je elkaar niet vaker dan een paar keer per dag ziet, is dat niet bevorderlijk voor een goede besluitvorming. Terwijl we als team wel de ambitie hebben om nóg betere zorg aan te kunnen bieden. Dat stelt hoge eisen aan de manier waarop we samenwerken en communiceren. Ik vond dat we daar met elkaar aan moesten werken, maar dan wel op een manier die een stuk inhoudelijker is dan een middagje karten of paintballen.”
Luchtvaart is krachtige analogie
Klein besloot zich op het internet te oriënteren op het aanbod van trainingen waarbij het samenwerken onder grote druk centraal staat. De training Crew Resource Management van Southern Sea Airways (een samenwerkingsverband waar De Processpecialisten in deelnemen) sprong er voor hem direct uit. “Een training over de noodzaak van goed samenwerken in een setting gerelateerd aan de luchtvaart, dat is voor mij een heel krachtige analogie”, aldus Klein. Dat was voor hem aanleiding om het gesprek aan te gaan met trainer Richard Walraven van Southern Sea Airways. “Daardoor was de training uiteindelijk ook geen standaardverhaal, maar een exact op onze situatie toegesneden programma. In het voorgesprek kon ik precies duidelijk maken welke issues in onze maatschap speelden.”
“Zouden jullie elkaars parachute durven vouwen?”
De training vond vanaf 2020 in drie etappes plaats buiten de dagelijkse hectiek van het ziekenhuis. Twee sessies op een neutrale vergaderlocatie en een afsluitende bijeenkomst op vliegveld Lelystad, die deels plaatsvond in een vluchtsimulator. “Een leuke gimmick”, zegt Klein, “maar de waarde van de training zat voor mij vooral in het krijgen van inzicht in elkaars karakterstructuren en het beter leren communiceren.” Daarvoor hanteerden trainer Walraven en zijn collega’s volgens Klein interessante oefenstof. “Zij hebben niet alleen college gegeven, maar ons ook actief aan het werk gezet.”
Uit hun comfort zone gehaald
De hartchirurgen moesten bijvoorbeeld in tweetallen elkaars woning beschrijven, terwijl de ander daar vervolgens een tekening van maakte. In de meeste gevallen bleek de gemaakte tekening sterk af te wijken van de beschreven werkelijkheid. Klein: “We hebben ervan geleerd dat het voor de zender van een communicatieboodschap volstrekt helder kan zijn wat hij bedoelt, maar de ontvanger die boodschap totaal anders kan interpreteren.”
Zo nu en dan werden we ook uit onze comfort zone gehaald, stelt Klein. “We kregen bijvoorbeeld de opdracht elkaar openlijk complimenten te geven. Nou, dat was niet meteen voor iedereen heel gemakkelijk. In de dagelijkse praktijk was het altijd gebruikelijker om de ander aan te spreken op fouten. Daar zijn we ons nu veel meer van bewust”, aldus Klein die hoog opgeeft van de didactische kwaliteiten van Richard Walraven en zijn collega-trainers. “Zij zijn heel goed in staat om zich in de groep te verplaatsen en die te prikkelen. Richard leidt je soms met een grap of associatie om de tuin. ‘Zouden jullie elkaars parachute durven vouwen?’, vroeg hij ons bijvoorbeeld om te benadrukken dat het geven van vertrouwen daarvoor een cruciaal element is. Ogenschijnlijk een willekeurig voorbeeld, maar Richard had er duidelijk een bedoeling mee. Hij zei: ‘Als jullie de zorg voor een patiënt binnen de maatschap aan een ander overdragen, dan moet je die collega toch ook blind kunnen vertrouwen?’”
Grotere gemeenschapszin
Wat is er veranderd voor de leden van de maatschap Hartchirurgie van het St. Antonius Ziekenhuis? De training heeft er volgens Klein voor gezorgd dat binnen de maatschap het besef is gecreëerd dat mensen onderling verschillend zijn. “Als er vroeger beslist moest worden over een bepaalde nieuwe operatietechniek, dan had je standaard te maken met negen uitgesproken opvattingen. Nu begrijpen we het mechanisme, dat was voor ons wel een eyeopener. Daarnaast vergaderen we veel effectiever dan voorheen omdat we beter naar elkaar luisteren. Bovendien heeft de training bijgedragen aan een grotere gemeenschapszin in onze maatschap.”
De training heeft Klein doen inzien dat aandacht voor soft skills een voorwaarde is om als hartchirurgen in de maatschap goed met elkaar te kunnen functioneren. Hij tekent daarbij aan dat daarvoor ook onderhoud nodig is. “Er is in onze beroepsgroep altijd veel aandacht voor na- en bijscholing, maar anders dan in managementkringen is het werken aan soft skills in de medisch-specialistische hoek nog niet zo bekend.” Volgens Klein is het een absolute must. “Teambuilding is niet iets wat je bereikt door met elkaar leuke uitjes te organiseren, je moet er ook inhoudelijk in investeren.”
